2019 TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı’nı Geride Bırakırken

38. Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı bu yıl 2-10 Kasım tarihleri arasında gerçekleşti. Fuarın bu yılki onur konuğu 1950 kuşağı öykücülerinden Adnan Özyalçıner’di. Doğal olarak programların büyük çoğunluğu 1950 kuşağı ve Özyalçıner üzerine gerçekleşti. “50 Kuşağı’nın Doğuşu”, “50 Kuşağı Öykücülüğü ve Şiir”, “Mahallem İstanbul” ile “1950 Kuşağı ve Adnan Özyalçıner Öykücülüğü” adlı programlarda, başta Özyalçıner olmak üzere; Konur Ertop, Eray Canberk, Cevap Çapan ve Yalçın Armağan gibi edebiyatımızın önde gelen isimlerinin konuşmalarını dinleme fırsatını bulduk. 80 küsur yaşındaki Özyalçıner için “belki de” gecikmiş bir konukluktu bu. Bana kalırsa bu yaşına kadar beklenemeyecek isimlerdendir Özyalçıner. Üstelik kuşağından, kendiyle birlikte en fazla 3-4 yazarın hayatta olduğunu düşünürsek… Konuşmalardan dikkatimi en çok, sanırım kendi ilgi alanım olmasından ötürü, “50 Kuşağı Öykücülüğü ve Şiiri” çekti. Aslına bakılırsa sadece benimle sınırlı bir durum değil bu. Edebiyat tarihi ile yakından ilgilenen herkes, 1950’li yıllarda yazılan şiir ve öykünün birbirlerinden ne denli beslendiklerini bilir. İlhan Berk, zamanında Sait Faik’in bir öyküsünü, hazırladığı bir şiir antolojisine almış. Ben de 50 kuşağından, örneğin Ferit Edgü’nün öykülerini her zaman bir şiir gibi okurum. Sanıyorum ki günlük konuşmalarımızda dahi dilimizden düşmeyen, “şiir gibi” tabiri, en çok 50 kuşağının öyküleri için geçerlidir.
***
Onur konuğu Adnan Özyalçıner dışında fuara bu yıl da birbirinden önemli yazarlar katıldı: İlber Ortaylı, Hayriye Ünal, Süleyman Çobanoğlu, İbrahim Tenekeci, Füruzan, Raşit Ulaş, Abdullah Ataşçı, Haydar Ergülen, Emre Ay… Yazıyı yazarken aklıma gelen birkaç isim sadece. İsmi imza programında olmasına rağmen Hilmi Yavuz, yayınevi kaynaklı sorunlar nedeniyle okuyucuları ile buluşamadı… Hilmi Yavuz’un yalnız kendisi değil, Everest Yayınları tarafından basılan iki yeni kitabı da fuara yetişemedi. Ben özellikle, Yavuz’un, Behçet Necatigil hakkında yazdığı kitabı merek ediyordum. Kısmet olmadı…
Şiir severler açısından fuarın bu yılki en büyük heyecanı hiç şüphesiz Süleyman Çobanoğlu’ydu. Çobanoğlu tam 10 yıl sonra yeni bir şiir kitabı yayımladı: Tamgalar (Ötüken Neşriyat). Şair, yeni kitabının ilk imzasını bir ay önce kadar Ankara’da yapmıştı. Benim gibi, hem Tamgalar’ı uzun zamandır bekleyen hem de Süleyman Ağabey ile görüşmek isteyen, İstanbul ve çevresindeki okurlar için bu yılki fuar adeta bir velinimetti.
***
Tabii ne Çobanoğlu’nun ne Hayriye Ünal’ın ne Füruzan’ın ne de başka bir sanatçının programı, “Wattpad” yazarlarının imza kuyruklarını gibi saatlerce sürmedi. Ya da bu isimlerin imza kuyruklarında kimse yazar adına tezahüratta bulunmadı, kimse ağlamadı… Evet, her yıl olduğu gibi bu yılki fuarın “starları” da açık arayla Wattpad yazarları oldu. Fuara gidenler, o uzun imza kuyruklarını muhakkak görmüşlerdir. Kuyruktaki her bir okurun elinde aynı yazara ait en az 2-3 kitap vardı. Bu kitaplar ciltli, kalın ve en aşağı 25-30 liraya satılıyor. Düşünüyorum, acaba bu “okurlar” bugünkü genç şairlerin kitaplarını 15 lira verip satın alırlar mı? Sanmam! Çünkü basit aşk hikâyeleri okumak; gerçek bir şairin, gerçek bir yazarın varoluşsal sıkıntılarını yahut memlekete dair dertlerini okumaktan çok daha “zevklidir.”
Ülkemizde, her gelip geçen kuşakta, okuma kültürümüz daha aşağı seviyelere düşüyor. Ben ve akranlarım da, bu Wattpad kitaplarını okuyan arkadaşların yaşlarını gördük geçirdik. Ama mesela o yaşlarda ben –lise yılları- Mahir Kaynak’ın, “Başımıza Çuval Geçirenler” kitabını okuyordum. Başka bir arkadaşım Ergenekon Kumpası hakkında yazılan bir kitabı okuyordu. Şöyle söyleyeyim, bizim okuduğumuz, edebi anlamda en “düşük” seviyedeki yazarlar hakkında bile akademik anlamda yapılmış onlarca çalışma mevcuttu. Bu bir ölçüt mü? Evet ölçüt!
***
Fuarı, bu yıl 605 bin kişi ziyaret etmiş. Bu, İstanbul gibi bir şehir için elbette düşük bir oran… Fuara katılım her geçen yıl düşüyor. Bunun çeşitli nedenleri var. En başında ulaşımın zorluğu. Sanki İstanbul dışında düzenleniyor fuar, o kadar uzak! Üstelik onca yolu kat edip giden ziyaretçilerden, 10 lira da giriş ücreti isteniyor. Fuarın en çok eleştirilen noktası bu giriş ücreti oldu. Zaten kâğıt fiyatları, kitap fiyatları almış başını gitmiş, zaten ulaşım için okuyucunun verdiği paranın haddi hesabı yok, bir de bu 10 liralık giriş ücreti ne ola! O 10 liraya sahaflardan 2 tane kitap alınır, en az, abartısız.
Tek sorun okuyucuların ulaşımı ya da maddi gücü değil. Yayınevleri de çeşitli sorunlarla uğraşıyorlar. İşte bu ziyaretçilerdeki düşüş yayınevlerini de doğrudan etkiliyor. Belki yayınevi sayısını artırmak belki medyada daha fazla yer bulabilmek için her yıl il genelindeki okullardan yüzlerce öğrenci fuarı dolduruyor. Ben de birçok katılımcı ve ziyaretçi gibi bu uygulamanın fuara en ufak bir katkısı olduğunu düşünmüyorum. İdareciler, öğrencilerin kitaplarla iç içe olmasını istiyor olabilirler; ama şunu kimse inkâr etmeyecektir ki, okulların yüzlerce öğrenci ile fuara katılması, “kuru kalabalık”tan başka bir şey değil. Ayrıca katılımcılara maddi getirisi yok denecek kadar az. Ziyaretçiler açından ise yalnızca ayak bağı… Öğrencilere kitap sevgisi, otobüse doldurup turistik gezi gibi fuara getirmekle kazandırılmaz. Kitabı seven öğrenci her halükarda fuara gider. En azından biz lise yıllarımızda öyle yapıyorduk…
***
Kitap fuarları; okurların yazarlarla, taşradaki yazarların da okurlarla buluşması için en büyük imkân. Bu fuarların başında ise İstanbul, Ankara, Kocaeli gelir. Eksiğiyle fazlasıyla –daha çok eksiğiyle- bir büyük fuarı daha geride bıraktık. Önümüzdeki yıl neler değişir bilemem. Belki giriş ücretinde bir indirime gider fuar yöneticileri veya tamamen ortadan kaldırırlar. Uzaklık sorunu halledilebilecek gibi değil. Yeni bir uluslararası fuar alanı bulmak, yeniden inşa etmek… Bunlar öyle ya da böyle üstesinden gelinecek konular. Benim asıl aklıma takılan hatta aklımdan hiç çıkmayan Wattpad kuyruklarında heyecandan ağlayan kız çocukları oldu…